HAMİLELİKTE VARİS GELİŞİMİ VE EMBOLİ OLUŞUMU

Prof Dr Özalp Karabay

Dokuz Eylül Üniversitesi Kalp Damar Cerrahi AD

Hamilelikte varis gelişimi ve emboli oluşumu

Hamilelik sırasında  hormonal ve kimyasal değişiklikler özellikle ilk üç ayda deri içinde görülen renkli kılcal damarlar ve deri altında genişlemiş 1-2mmlik yeşil geniş damarlar  veya daha geniş varis pakelerin  ortaya çıkmasına ,yada daha önce var olanların  artmasına neden olabilir

 

Hormonal değişiklikler aynı zamanda toplardamar duvar elastikiyeti ve yapısına etki ederek, kanın geri kaçmasına engel olan kapakçıkların çalışmasının bozulmasına ve toplardamarlarda  yetmezliğe neden olabilir.

 

Hamileliğin ilerleyen dönemlerinde vücudun su tutmasına bağlı olarak doku ve dolaşımdaki sıvı miktarının artması, hamileliğin daha ilerleyen dönemlerinde anne rahminin  büyüyerek bacaktan gelen toplardamarlara bası yapması nedeniyle bacaklarda toplardamarlar içinde venöz tansiyonun artmasıda  varislerin  ortaya çıkmasında önemli rol oynamaktadır.

 

Hamilelikteki tüm  bu nedenler; hormonal değişimler, kilo alımı, su tutulması  bir araya gelip  vücutta, bacaklarda değişik görünüş ve şekillerde kılcal damarlardan belirgin varis pakelerine kadar değişebilen  varislerin  ortaya çıkmasına neden olmakta , ayrıca  daha önceden var olan varislerdede  artış göstermektedir.

Hamilelikte varisin oluşturduğu şikayetler

Hamilelik sırasında ortaya çıkan varisler öncelikle görsel rahatsızlık yaratır, ilerleyen dönemdede ağrı, hassasiyet,dolgunluk, kaşıntı, yorgunluk gibi yakınmalara neden olabilir . Hamilelikte  bacak toplardamarlarında  venöz hipertansiyona bağlı bacaklarda kanın göllenmesi ayakta uzun süre kalmaklabacaklarda ağırlık,dolgunluk hissi, şişlik ve ağrıyı  oluşturmaktadır.Bacaklardaki şişlik ve ağrılar başta olmak üzere görülen tüm bu değişiklikler daha çok hamileliğin neden olduğu hormonal değişim, vücutta su tutulması ve rahmin toplardamarlara yaptığı basıya bağlıdır.

Bacaklarda ortaya çıkan varis  görüntüleri, damarların belirginleşmesi, sayılarının artması, kabarması ,ayak bileği ve etrafındaki  renk değişiklikleri  hamilelik döneminde endişe yaratmakla birlikte alınacak basit önlemler ve egzersizlerle doğum sonrası büyük oranda düzelmektedir.

Hamilelikte  Varis Egzersizleri

Hamileliği takip eden doktorun izin verdiği   ölçüde ve yoğunlukta yapılacak egzersizler, en azından kısa ve sık aralıklarla yapılan  yürüyüşler baldır  kaslarının  derin toplardamarları pompalayarak venöz kan akımının artmasına, bacaklarda venöz durgunluk, göllenmeyi önleyerek şişliklerin de azalmasına neden olmaktadır.

Ayrıca  otururken ayakları sarkıtmak yerine toplardamar dolaşımını artırmak ve kirli kanın kalbe dönüşünü kolaylaştırmak için  hafif arkaya yaslanarak ayağı uzatmak şişlikleri azaltıp  bacağı dinlendirerek ciddi oranda varis yakınmalarını ortadan kaldırabilmektedir.

Hamilelikte  yatak istirahati zorunlu ise doktorun izin verdiği ölçüde ; bacağı sık aralıklarla çekip uzatmak, bacağa uygulanacak hafif masaj gibi hamileliğe zarar vermeyecek pasif egzersizler  ayaklardaki  venöz kan dolaşımını arttırıp  kirli kan göllenmesini azaltarak ağrı, şişlik, kramp gibi şikayetlerin azalmasına ve varis gelişiminde olumlu etkilere neden olmaktadır..

Hamilelikte  varis tedavisine yaklaşım

 

 Hamilelik dönemindeki varislerin  çoğunluğunun hamilelik bitimi, emzirme sonrası 3-4 aydan 12 aya kadar varan süreler sonunda kendiliğinden kaybolup gerileyeceği için , hamilelik ve emzirme döneminde zorunlu kalınmadıkça her türlü varise müdahale edilmemesi gereklidir.

Bu dönemde oluşan varisler genellikle acil tıbbi sorun oluşturmamaları, hamilelik sonrası büyük çoğunluğunun kendiliğinden kaybolabilmesi , varislere yönelik yapılacak acil olmayan ve sadece kozmetik etki elde edilecek olan bir müdahale  bebeğin ve annenin sağlığını minimalde olsa  riske atmaya neden olabileceği için  bu dönemde varislere yönelik hiç bir girişim yapılmaması tercih edilir.           

Ayrıca hamilelik ve emzirme döneminde hangi nedenle olursa olsun varis tedavisi  için  herhangi bir ilaç  kullanımına en azından bebek sağlığı açısından hiç gerek yoktur.

 

Hamilelik sürecinde  bacaklarda oluşan  şişlikler, ciddi  ağrılar ve varisler için  doktorun muayene sonrası önereceği   uygun ebat ve basınçta varis çorabı kullanmak gerekebilir. Bu özel dokuma çoraplar ; ayaktan yukarıya doğru  basınç azalacak şekilde tasarlanmış olup ödem ve şişlikle birlikte   toplardamarlar ve bacaktaki  göllenmeyi azaltarak mevcut şikayetleride minimale indirmektedir.

Hamilelik sırasında varislerin hamileliğin doğal seyrine  bağlı olarak artması, doğum sonrasında büyük oranda düzelme olasılığı bulunması, varisin kanam ve pıhtı gibi özel durumlar dışında acil bir tıbbi sorun olmaması,  hamilelikte yapılacak tedavilerin anne ve bebeğe zarar verme olasılığının çok düşük bile olsa bulunması ve bu dönemdeki kozmetik tedavilerin başarısız olacakları gibi nedenlerle hamilelik dönemine ait varis tedavisinde hamilelik ve emzirme döneminin bitmesini beklemek anne açısından en uygun  seçenektir.

Hamilelik döneminde Tromboemboli

Hamilelilkte toplar damarların pıhtı ile tıkanması ensık bacaklarda baldır kaslarının içindeki  toplar damarlarda meydana gelmektedir. Bacakların  derin  toplar damarlarında meydana gelen pıhtılaşmaya derin ven trombozu  denir. Genel olarak gebelik kan damarlarında pıhtılaşmaya eğilim yaratan bir faktör olarak kabul edilmektedir. Derin ven trombozu denilen toplardamarlarda pıhtılaşma durumu  her 500 ila 2000 hamilelikte 1 görülebilen, doğum sonrası erken dönemde (loğusalık) hamileliğe göre daha fazla ortaya çıkan önemli bir sağlık sorunudur. Buradaki toplar damarlarda oluşan pıhtının  koparak  akciğere gitmesi ve klinik olarak  hamilelerde  solunum zorluğundan ani ölüme kadar gidebilen tabloyu oluşturmasınada Pulmoner Emboli denmektedir.

Hamilelik döneminde hiçbir hastalığı olmayan gebede bile hamileliğin doğal seyrine bağlı olarak gelişen  pıhtılaşma faktörlerindeki değişiklikler, hareketsizlik ve büyüyen anne rahminin komşuluğu olan büyük çaptaki toplardamarlara bası yaparak venöz kan akımını yavaşlatması gibi nedenlerle toplardamarlarda kan akımı yavaşlaması ve bunun sonucunda damar içi pıhtı oluşum riski artmaktadır.

Venöz tromboemboli dediğimiz toplardamarlarda pıhtı oluşumu  yaklaşık bin hamile kadından  birisinde görülmekte olup , 35 yaş üzerindeki hamilelerde bu oran  yaklaşık iki kat artmaktadır. Bunun yanısıra hamile olmayan aynı yaş kadınlarla kıyaslandığında ise hamilelerde toplardamarlarda pıhtı oluşumu klinikte  10 kat daha sık görülmektedir.

Venöz tromboemboli dediğimiz toplardamarlarda pıhtı oluşumu saptanan gebelerin yaklaşık %40'ındakalıtsal trombofili denilen kalıtsal pıhtılaşma bozuklukları bulunmaktadır.  35 yaşından büyük olanlar, çok sayıda doğum yapanlar ve uzamış doğum eylemi varlığında toplardamarlarda pıhtı oluşum oranı artmaktadır.

Hamilelikte ve emzirme döneminde toplardamar tıkanıklığı nedenleri ve  risk faktörleri:
-  Pıhtılaşmaya eğilim yaratan doğuştan kalıtımsal hastalıklar.

- Obezite
- Hareketsizlik
- Travma, kaza
- Daha önce toplardamar  tıkanıklığı öyküsü
- Çok uzun süre hareket etmeden yolculuk yapmak
 

Belirtiler:

Toplardamarların pıhtı ile  tıkandığı  durumlarda  bacakta şişme, ödem, kızarma, morarma, ısı artışı, hassasiyet, ağrı ,gerginlik, yürüme zorluğu gibi şikayetler meydana gelebilir. Pulmoner emboli yani akciğere pıhtı atması gibi bir durum geliştiğinde ise  nefes darlığı, göğüs ağrısı, soluk borusundan kan gelmesi, hızlı nefes alma, , aşırı bitkinlik gibi ciddi belirtiler  hatta hasta kaybına kadar giden klinik tablo gelişebilir.

 Venöz tromboemboli ve buna bağlı gelişen Pulmoner Emboli ;  halen gelişmiş ülkelerde bile anne ölümlerinin en sık sebebi  olduğundan  bu tablo geliştiğinde veya şüphesinde bile  hızlı bir şekilde en yakın sağlık birimine müracat etmek anne ve bebek sağlığı açısından çok önemlidir.

img
×