Koroner by-pass ameliyatından her hastanın istifadeleri değişik olur. Bu durum hastanın ve damarlarının durumuna, kalpdeki hasar derecesine bağlıdır. Bu nedenle by-pass olan her hastayı aynı şekilde değerlendiremeyiz. Bazı olgularda kesin tedavi bazı olgularda ise kısmi tedavi sağlanır. Ameliyat sonrası yaşam süresi buna bağlıdır. Eğer ameliyat sonrası kurallarına uyulursa sorunsuz bir yaşam sağlanır. Bu süre bazı olgularda daha kısa bazı olgularda ise daha uzundur.
Hastaları ameliyattan sonra erken dönemde rahatsız edecek şeyler: Ağrı, solunum sıkıntısı ve öksürüktür. Onun için solunum hazırlığına ameliyattan önce başlanmalıdır. Sigaranın bırakılması, fazla kiloların atılması, solunum egzersizlerine başlanması hastanın erken dönem konforu için önemli adımlardır. Erken mobilizasyon (hastanın erken hareketlendirilmesi) ameliyat sonrası derin ven trombozu dediğimiz toplardamar tıkanıklığı ve akciğer embolisi gibi ciddi komplikasyonları önlemede önemli rol oynar. Bu nedenle yoğun bakımda birinci günden itibaren yatakta kol ve bacak hareketleri, oturma, solunum egzersizlerine başlanmalıdır.
Genellikle hastaların %90‘ı birinci günün sonunda veya 2. gün hasta servis yatağına alınır. Yan yatma ve asimetrik ters hareketler göğüs kemiğini oynatır. Hastanın bu dönemde sırt üstü yatması gereklidir. Ameliyat esnasında göğüs kemiği boydan boya ikiye bölünüp sonra tel dikişlerle yaklaştırılmaktadır. Kemiğin kaynaması yaklaşık 6 haftada olmaktadır. İlk günlerdeki uygunsuz hareketler kemiğin oynamasına ve kemiği tekrar dikmek için hastanın tekrar ameliyata alınmasına neden olur. Bu nedenle hastanın ilk günlerde yatakta oturur duruma gelirken iki kola eşit kuvvet vererek karyolanın ayak tarafına bağlanan bir ip aracılığıyla hareket etmesi gerekmektedir. Ayrıca bu 6 hafta içinde kronik bronşitli ve şişman kişilerin göğüs korsesi kullanmaları önerilmektedir
Yan yatma ve asimetrik ters hareketler göğüs kemiğini oynatır. Hastanın bu dönemde sırt üstü yatması gereklidir. Fazla kilosu, kronik bronşiti olmayan hastanın bile en az 3 hafta sırt üstü yatması zorunludur. Hasta, ameliyat eden hekimin onayı olmadan yan yatmamalıdır.
Diğer önemli bir konu hastanın damar alınan bacağındaki şişlik sorunudur. İlk günlerde hastaların bacaklarında elastik bandaj uygulanmaktadır ve damar alınan bacak şişmemesi için ayak ucu kalp seviyesini geçecek şekilde yukarıya kaldırılır. Bacak altına bir yastık veya yumuşak bir destek konur. Hastaneden taburcu olduktan sonra gündüzleri varis çorabı giymesi ve geceleri çıkarması önerilir. Bu işlem bacaklardaki şişlik kayboluncaya kadar uygulanır. Eğer şişme olmuyorsa çorap kullanmak gereksizdir. Hastanın ameliyattan sonraki 5.-6. günden itibaren her gün ılık duş alması hastayı rahatlatır. Geç yara enfeksiyonunun önlenmesinde de önemli rol oynar. Eğer herhangi bir lokal enfeksiyon ve akıntı varsa o kısım korunarak duş alınabilir. İlk 3 hafta genellikle ev ve bahçede hareket edebilir. Üçüncü haftadan sonra sokağa çıkabilir. İşyerine gidebilir. Ancak otomobil kullanma ve normal iş hayatına 6. haftadan sonra başlar.
Hasta hastaneden çıktığı zaman hekimleriniz tarafından bilinçli olarak sağlanmış, bir miktar kansızlık söz konusudur. Bu durum erken dönem kanın daha akıcı olmasını sağlar ve erken dönemde tıkanmayı önlemeye yönelik bir tutumdur. Taburcu olduktan sonra evde, normal beslenme koşullarında 6. haftanın sonunda kansızlık durumu ortadan kalkar. İşte bu dönemden sonra yavaş yavaş arttırılarak günde 4-5 km. yürüme önerilmektedir.
By-pass sonrası 6. haftadan itibaren hasta kendini iyi hissettikçe sportif faaliyetlerine başlayabilir. Yüzme, bisiklet ve yürüme öncelikle önerilen sporlardır. Hastanın ağır sporlardan kaçınması uygun olur. İleri yaşta dinç kalmanın sırrı düzenli spordur. Genellikle üç haftadan itibaren seksüel aktivite serbesttir. Ancak göğüs kemiğini oynatacak hareketlerden kaçınılmalıdır.
Yemek konusuna gelince, erken dönemde sulu gıda dediğimiz komposto, çorba, yoğurt, süt, muhallebi gibi sıvı içeceklerden oluşan gıdalarla başlanır. Rejim yavaş yavaş arttırılarak 3-5 gün içinde ızgara, salata ve sebze yemekleri eklenir. By-passdan sonraki yaşamınızda beslenmeniz önemli bir rol oynar. Yeni takılan damarların görevlerini uzun süre yapabilmeleri, kalbin kendi damarlarında yeni darlıkların oluşmamasında diyet çok önemli bir rol oynar.
Kalp damarlarında tıkanmaya neden olan kan yağlarının yüksekliği, hipertansiyon, kan şekeri yüksekliği, ürik asit yükselmesi gıda alımı ile yakından ilgilidir. Ayrıca şişmanlığın asıl nedeni kalıtımsal değil yanlış beslenmedir. Genellikle yetişkin bir insana günlük 1200 kalorilik bir diyet önerilmektedir. Kolestrol, trigliserid gibi zararlı yağlar kırmızı ette, süt ürünlerinde, iç ve kuyruk yağında, katı yağlarda, margarinlerde, ciğer, dalak gibi sakatatlarda ve kabuklu deniz mahsüllerinde bolca bulunur. Bu nedenle bu gıdalardan kaçınılmalıdır. Yağlardan doymamış yağları (sıvı yağlar) tercih etmeliyiz. Bunlar içerisinde en önemlileri çiçek yağı, zeytin yağı ve mısırözü yağıdır.
Özetlersek sebze ağırlıklı beslenmek, hayvani yağlardan uzak durmak, balık, tavuk ve hindi etini diğer etlere tercih etmek, süt ve süt ürünlerinin diyet olan türünü seçmeniz salam, pastırma, yumurtadan uzak durmanız sizi belki biraz sıkacak ama sağlığınıza sağladığı katkı ile yaşam yaşanmaya değer kılacaktır.
Kandaki yağların düzeyi büyük oranda alınan şekerli gıdalara bağlıdır. Bu nedenle karbonhidrat dediğimiz hamur işleri ve tatlılardan uzak durmanız önerilmektedir. Tansiyonunuz yüksek ise tuzdan, ürik asit düzeyi yüksek ise proteinli gıdalardan kaçınılmalıdır. Gıdalar için söylediğimiz bu yasaklar zalimce ve katı değildir. Çok canımız çektiği zaman tadılmasında, 10-15 günde bir yumurta yenilmesinde sakınca olmayabilir. Önemli olan bu gıdaları rutin diyetimizden çıkarmaktır.
Hastaneden çıktığınızda hekimleriniz tarafından önerilmiş kullanmak zorunda olduğunuz birtakım ilaçlarınız olacaktır. Kanı suladırıcı ilaçlar, beta bloker ilaçlar, bazı tansiyon ilaçları, idrar söktürücü ilaçlar ve antibiyotikler gibi. Kontrollerinizsırasında bunların bazıları hekimleriniz tarafından kesilecek ancak bazı ilaçlaarın ömür boyu kullanılması gerekecektir.
