Bacak damarlarında oluşan tıkanıklıklar periferik damar hastalığı olarak da bilinir. Tıkanmanın yeri, sayısı, tıkalı damarın uzunluğu ve tıkanıklığın akut (ani) ya da kronik (yavaş gelişen) olmasına göre hastada bacakta gangrene kadar gidebilen problemler oluşabilir.Bu bölgenin tıkanıklıkları daha çok yol yürümekle oluşan ve kalçada,baldırda oluşan ciddi bacak ağrısına ve topallamaya yol açar.
Vücudumuzda en sık tıkanıklığı görülen periferik damarımız bacağımızın damarı olan yüzeyel femoral atardamarıdır. Bu bölgenin tıkanıklıkları daha çok yol yürümekle uyluk ve çoğunlukla dizaltında baldırda hissedilen bacak ağrısına yol açar.
Damar Tıkanıklığının Klinik Belirtileri:
Damardaki daralmanın çok şiddetli olmadığı ya da daralma veya tıkanmanın yavaş geliştiği, kollaterallerin çok yetersiz olmadığı durumlarda bacaklara giden kan miktarı hasta istirahat ederken yeterli miktardadır, dolayısıyla hasta otururken ya da yatarken ağrı duymaz. Ancak hasta yürümeye başladığında bacak kaslarının kan ihtiyacı artar ve bacağa giden kan yetersiz kaldığından baldırda şiddetli ağrı meydana gelir. Bu baldır ağrısı , genellikle hasta belli bir mesafe yürüyünce başlar, oturup dinlenince geçer. Hasta yeniden yürümeye başlayınca ağrı aynı şekilde yeniden başlar.
Genel olarak, yavaş ilerleyen, tek bir damarda olan ve dizin yukarısındaki damarlarda yerleşen darlık ya da tıkanıklıklar yürüme ağrısına neden olurken, daha hızlı ilerleyen, birden fazla damarda olan ve dizin altındaki krural damarlarda yerleşen darlık ve tıkanıklıklar ciddi olarak ayak damarlarında kan akımında azalmaya yol açar. Şeker hastalığı olanlarda daha çok diz altındaki damarlar tıkandığından ve kollateral gelişimi de az olduğundan ayak damarlarında ciddi kan akım azlığına ve gangrenlere neden olur.
Bir insanda bacak damarlarının tıkalı olması aterosklerozun genellikle yaygın olduğunu gösterir. Bu tür hastaların çoğunluğunda kalp damarlarında ve beyin damarlarında da ateroskleroza bağlı damar tıkanıklığı vardır ancak henüz enfarktüs ya da inme oluşmadığından hastanın bu tıkanıklıklardan klinik belirti vermediği için farkındalığı yoktur.Bu nedenle vücudun herhangi bir damarında tıkanıklık tespit edilen kişilerin öncelikli olarak bu üç önemli organı damar tıkanıklığı açısından titizlikle incelenmesi gerekir.
Bacak damarları tıkalı olan, yani periferik damar hastalığı olanlarda yapılan çalışmalar, bu hastalarda ölüm oranının yaklaşık 4-6 kat arttığını ve bu artışın da çok büyük ölçüde kalp ve beyin damar tıkanıklıklarına bağlı olduğunu göstermiştir. Bu nedenle, periferik damar hastalığı tanısı alan tüm bireylerde, yaygın ateroskleroza karşı ilaç tedavisi verilmeli, hastanın kilo vermesi ve sigarayı bırakması sağlanmalı ve mutlaka kalp ve beyin damarlarının aterosklerozun neden olduğu damar tıkanıklığı açısından incelemesinin yapılması gereklidir.
Bu olgularda bacak damarları tıkalı olması nedeniyle günlük aktivitelerin kısıtlanması; koroner damar tıkanıklığının öncül belirtileri olan göğüs ağrısı,sıkışıklığı gibi klinik bulguların oluşmasını gizlemektedir. Yapılacak kalp damar muayene ve incelemesi sonucu bir çok olguda kalp krizi geçirmeden veya inme gelişmeden damar tıkanıklığı tedavisi başarıyla yapılmakta , hastaları büyük bir bölümü sorunsuz olarak sağlığına ve konforlu yaşamlarına kavuşmaktadır. Tüm bu bilgiler hastanın klinik bulgularıyla birlikte değerlendirildikten sonra hastada hangi tedavi yönteminin uygulanacağına karar verilir.
Ayak damarlarının tıkanıklıklarında , kalp ve beyin damarlarınında değerlendirilmesi çok önemli olduğundan bu organların damarlarının tıkanıklıkların da görüntülemesi önemlidir. Bu hastalarda tam bir kalp damar muayenesi yapılarak doppler, MR,Tomografi , anjioografik incelemeler istenerek öncelik sırasına ve konulan tanıya göre tedavi programı düzenlenebileir.
Hastada damar tıkanıklığına bağlı şikayetlerin giderilmesinde ;
İlaç ve egzersiz tedavisi, balon ve stent tedavisi , cerrahi tedavi günümüzde başarıyla uygulanmaktadır. Kalp damar cerrahi merkezlerinde hibrid yöntemlerle ayak damar tıkanıklıklarında eş zamanlı olarak balon stent işlemiyle birlikte damar cerrahisi uygulanarak daha kısa sürede ve yüksek oranda ayak damarlarının açılması günümüzde hasta konforunu artıracak şekilde elde edilmektedir.
Bacak damar tıkanıklıklarında tedavi seçenekleri
Bacak damar tıkanıklıklarında tedavi seçenekleri
Cerrahi tedavi özellikli bir tedavi olup bu konuda deneyimli kalp damar cerrahi merkezlerinde yapılması ve damar hastalığının takibinin bu konuda özelleşmiş merkezlerde yapılması çok önemlidir. Deneyimli Kalp Damar Cerrahi merkezlerinde yapılacak olan risk faktörlerine yönelik multidisipliner yaklaşım olgular açısından hayati önem taşımakta ve bu olguların organ kaybını en aza indirerek konforlu yaşam sağlamada önemli katkıda bulunmaktadır.
Bacak damar tıkanıklıklarının tedavisinde Yenilikler:
Bacağın hem atardamar hemde toplardamarında oluşan pıhtı ve buna bağlı gelişebilen gangren sonucu ayak kaybının önlenmesinde , pıhtının oluşturduğu tıkanıklığı açmak için cerrahi gerektirmeyen ,lokal aneztezi desteğiyle gerçekleştirilen özel ve yeni yöntemler, günümüzde modern tıpta başarıyla uygulanmaya başlamıştır.
Kirli kanın dolaşımının sağlandığı toplardamar tıkanıklıklarının (Derin Ven Trombozu)tedavisinde ana toplardamara ultrason eşliğinde iğne ile girilerek işlemin yapılacağı özel katater toplardamar içine yerleştirilir. Ultrasonik dalgalar yayan çok ince bir tel ve onun dışında plastik kaplı, içerisinden kan eritici maddenin gönderebildiği bir katater yerleştirilir.Tel ile pıhtının içinden geçiliyor ve ultrasonik ses dalgaları ile birlikte pıhtı eritiliyor.Böylece hem pıhtı ilaçla yumuşatılırken ultrasonik dalga yada yüksek devirli katater ile pıhtı parçalanıp aspire edilerek tama yakın pıhtı eritilerek damar açıklığı sağlanmaktadır(EKOS ve CLEANER uygulamaları) .
Toplardamarların pıhtılaşmasına bağlı tıkanıklıklarında yapılan bu modern ve yenilikçi tedavi ile akciğerlere pıhtı atılması , uzun dönemdede ayakta yaralara yol açabilecek tıkanıklığa bağlı ciddi şişlikler önlenmiş olmakta, ayrıca hastalar çok kısa süredede işlerine dönebilmektedirler.
Atardamarların tıkanıklıklarında ise kesi yapılmadan lokal anestezi ile ; pıhtı ile tıkanmış olan damarlarda damar içine yerleştirilen özel kateterlerle doğrudan pıhtının aspire edilerek çekilebilmesi, yüksek devirle çalışan mikro ölçülerdeki kataterlerle damar içindeki pıhtının parçalanarak emilmesi ya da birlikte kateterlerin ucundan pıhtı çözücü ilaçlar verilerek pıhtının eritilerek tıkalı damarın açılması yüksek başarı oranları ile damar cerrahisi alanında özelleşmiş kalp damar cerrahi merkezlerinde mümkün olabilmektedir. Gerekli olursa aynı seansta eşzamanlı olarak bu olgulara cerrahi ek işlemlerde yapılarak damar tıkanıklığı sorunları hızlı bir şekilde yüksek başarı oranlarıyla çözüme kavuşturulmaktadır.
Resim:Yüksek devirle çalışan mikro ölçülerdeki kataterlerle damar içindeki
Tıkanıklıkdamar duvarına zarar vermeden parçalanıp aspire edilerek damarın açılması
